Το Παθητικό Κτίριο

Η ιδέα του παθητικού κτιρίου (Passivhaus) έχει φέρει μια μεγάλη επανάσταση στην κατασκευή και την ανακαίνιση κτιρίων. Ο λόγος είναι απλός και οικονομικός. Συγκεκριμένα, ποιο θα ήταν το οικονομικά αποδοτικότερο κτίριο αν λάβει κανείς υπόψη όχι μόνο το κόστος κατασκευής του αλλά το κόστος διαχείρισής του; Από αυτή την ιδέα γεννήθηκε το πρότυπο του Παθητικού Κτίριου. Ο περιβαλλοντικός παράγοντας υπήρξε δευτερεύων, αλλά είναι προφανές ότι εφόσον ένα παθητικό κτίριο καταναλώνει σχεδόν 90% λιγότερη ενέργεια από το αντίστοιχο συμβατικό, τότε και το περιβάλλον είναι μεγάλος νικητής.

Αυτή η επανάσταση του Παθητικού Κτιρίου ξεκίνησε πάνω από 20 χρόνια πριν στο Darmstadt της Γερμανίας από τους Καθηγητές Wolfgang Feist και Bo Adamson, αλλά δεν ήταν παρά στα μέσα της δεκαετίας του 1990 όταν άρχισε να γίνεται ευρέως γνωστή. Από τότε, πάνω από 40.000 παθητικά κτίρια έχουν κατασκευαστεί παγκοσμίως (www.passivhaustagung.de). Στην Ελλάδα όμως υπάρχει μόνο ένα πιστοποιημένο παθητικό σπίτι και αυτό βρίσκεται στο Βόλο.

Η ιδέα του Παθητικού Κτιρίου μπορεί να γίνει σε γενικές γραμμές κατανοητή όταν αντιληφθεί κανείς πως συμπεριφέρεται το κτίριο σε σχέση με την κατανάλωση ενέργειας. Όλα τα κτίρια έχουν ένα ενεργειακό ισοζύγιο, ενέργεια χάνεται και κερδίζεται κάθε ώρα της ημέρας και η διαφορά καλύπτεται από τα συστήματα θέρμανσης (boiler, θερμαντικά σώματα κλπ) και ψύξης (A/C). Οι ενεργειακές απώλειες και τα ενεργειακά κέρδη είναι αποτέλεσμα των παθητικών τεχνολογιών που έχουν εφαρμοστεί στο κτίριο (μόνωση, κουφώματα κλπ) ενώ οι ενεργητικές τεχνολογίες όπως το σύστημα θέρμανσης και το σύστημα ψύξης είναι αυτές που εξισορροπούν το ενεργειακό ισοζύγιο.

Σε ένα συμβατικό κτίριο δίνεται έμφαση στις ενεργητικές τεχνολογίες, με λέβητες-καυστήρες, θερμαντικά σώματα- καλοριφέρ, μονάδες air-condition να αποτελούν συνήθη επιλογή στις κατασκευές. Από την άλλη πλευρά δεν δίνεται μεγάλη σημασία στις παθητικές τεχνολογίες, με την ελάχιστη προβλεπόμενη από τον Κανονισμό θερμομόνωση και κουφώματα χωρίς αξιόλογες θερμομονωτικές ή ανακλαστικές προδιαγραφές. Αυτές οι τακτικές σχεδιασμού και υλοποίησης των συμβατικών κτιρίων έχουν οδηγήσει σε πολύ υψηλά κόστη διαχείρισης που θα μπορούσαν να αποφευχθούν.

Το Παθητικό Κτίριο είναι το ακριβώς αντίθετο. Δίνει έμφαση στις παθητικές τεχνολογίες, με υψηλά επίπεδα θερμομόνωσης στην εξωτερική τοιχοποιία, παράθυρα και πόρτες υψηλών θερμομονωτικών προδιαγραφών και με την εξασφάλιση ενός αεροστεγούς εσωτερικού του κτιρίου. Όταν οι παθητικές τεχνολογίες εφαρμόζονται και υλοποιούνται με σωστό τρόπο, η διαφορά του ενεργειακού ισοζυγίου του κτιρίου, την οποία καλούνται να καλύψουν οι ενεργητικές τεχνολογίες, είναι πολύ μικρή.

Η ιδέα αυτή της έμφασης στις παθητικές τεχνολογίες έχει φέρει αποτέλεσμα. Η συμπεριφορά πολλών Παθητικών Κτιρίων στην Ευρώπη παρακολουθείται για αρκετά χρόνια μετά από την κατασκευή τους. Για παράδειγμα, το σπίτι του Dr. Feist, το οποίο έχει χτιστεί το 1991, έχει παρομοιαστεί με εργαστήριο. Για το συγκεκριμένο σπίτι λοιπόν έχει καταγραφεί πως συμπεριφέρεται ενεργειακά όπως ακριβώς σχεδιάστηκε, παρέχει συνθήκες άνεσης όλο το χρόνο, και καταναλώνει ενέργεια που συνεπάγεται ένα διαχειριστικό κόστος της τάξης των €100 τον χρόνο. Άλλα Παθητικά Κτίρια έχουν παρουσιάσει παρόμοια αποτελέσματα.

Ποιες είναι οι διαφορές λοιπόν ανάμεσα σε ένα συμβατικό κτίριο και σε ένα παθητικό;

Τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά δείχνουν ακριβώς το ίδιο. Τα παθητικά κτίρια δεν απαιτούν φωτοβολταϊκά πανέλα στην οροφή και μπορούν να κατασκευαστούν με χρήση των ίδιων υλικών και τεχνικών που χρησιμοποιούνται σε ένα συμβατικό σπίτι.

Μετά από μία πιο προσεκτική ματιά στο εξωτερικό παρατηρεί κανείς ότι οι τοίχοι έχουν μεγάλο πάχος. Ανάλογα με τις απαιτήσεις του κλίματος υπολογίζεται το πάχος της εξωτερικής θερμομόνωσης. Συγκεκριμένα για το κλίμα της Ελλάδας το πάχος αυτό κυμαίνεται από 15 έως 25 εκατοστά. Τα παράθυρα και οι εξωτερικές πόρτες δείχνουν το ίδιο όπως και του συμβατικού σπιτιού αλλά τα τεχνικά χαρακτηριστικά θερμομόνωσης και αεροστεγανότητας είναι πολύ καλύτερα.

Στο εσωτερικό αυτό που παρατηρεί κανείς είναι ότι δεν υπάρχουν καλοριφέρ ή μονάδες air-condition. Οι πιο παρατηρητικοί θα εντοπίσουν περσίδες εξαερισμού συνήθως στην οροφή σε διάφορα σημεία του κτιρίου. Ένδειξη του συστήματος ψύξης και θέρμανσης που λειτουργεί για να καλύψει την διαφορά του ενεργειακού ισοζυγίου όπως περιγράφηκε παραπάνω. Το σύστημα αυτό δεν είναι τίποτε άλλο παρά μία κεντρική μονάδα κλιματισμού, που αν σχεδιαστεί σωστά μπορεί να έχει την ενεργειακή κατανάλωση που έχει ένα πιστολάκι για τα μαλλιά.

Όλο αυτό μπορεί να ακούγεται πολύ καλό για να είναι πραγματικό. Κι όμως είναι! Πάνω από 40.000 κτίρια έχουν χτιστεί και ανακαινιστεί ακολουθώντας το πρότυπο του Παθητικού Σπιτιού τα τελευταία 15 χρόνια. Έχουν δοκιμαστεί σε όλες τις κλιματικές συνθήκες, από τη νότιο Ισπανία έως τη Σουηδία.

Μία ακόμη έκπληξη σχετικά με το Παθητικό Σπίτι είναι το κόστος κατασκευής του. Έχει υπολογιστεί ότι το επιπλέον κόστος της κατασκευής ενός Παθητικού Κτιρίου σε σχέση με ένα συμβατικό κυμαίνεται από 2% έως 10% (www.passiv-on.org). Ο ευρωπαϊκός μέσος όρος του επιπλέον κόστους κατασκευής είναι 6.5%. Αυτό το ποσό γυρνάει πίσω στον ιδιοκτήτη ή χρήστη του κτιρίου μέσα στα πρώτα 10 χρόνια της λειτουργίας του κτιρίου μέσω χαμηλότερων λογαριασμών καταναλώσεων.

Το μέλλον του Παθητικού Κτιρίου

Το μέλλον του Παθητικού Κτιρίου προμηνύεται λαμπρό. Μοιάζει να είναι ο μοναδικός τομέας της κατασκευής που γνωρίζει ανάπτυξη αυτή τη στιγμή. Οι λόγοι είναι προφανείς καθώς το κόστος της ενέργειας αυξάνεται, υπάρχει έντονη συζήτηση για την εφαρμογή φορολογίας στην εκπομπή CO2 και οι άνθρωποι αναζητούν ένα πιο άνετο περιβάλλον για να ζουν. Επίσης βάσει Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας όλα τα δημόσια κτίρια πρέπει να παρουσιάζουν σχεδόν μηδενική ενεργειακή κατανάλωση μέχρι το 2018 και όλα τα κτίρια μέχρι το 2021. Ο μόνος τρόπος να γίνει αυτό είναι το πρότυπο του Παθητικού Κτιρίου. Αδυναμία συμμόρφωσης με την Ευρωπαϊκή Νόμοθεσία θα έχει ως αποτέλεσμα την επιβολή προστίμων και ήδη χώρες όπως η Ιρλανδία, το Ην. Βασίλειο, η Γερμανία και άλλες αλλάζουν σταδιακά τα κτιριακά τους πρότυπα ώστε να μπορέσουν να ενσωματώσουν τη μέθοδο σχεδιασμού και κατασκευής του Παθητικού Κτιρίου.

Πέραν όμως της Νομοθεσίας, η εφαρμογή των τεχνολογιών και τεχνικών του Παθητικού Κτιρίου έχει μεγάλη αξία για κάθε μεμονωμένο χρήστη. Με λογαριασμούς μειωμένους κατά 90% σε σχέση με ένα συμβατικό σπίτι, η ερώτηση είναι γιατί κάποιος να μην κατασκευάσει το σπίτι του παθητικό;

Plus Energy LAB,

Ciarán O’Leary, MEng BEng CPHD, Structural Engineer, Certified Passivhaus Designer

πηγή: Β2green & Plus Energy LAB